Ketmonsop

    Hammaga assalomu alaykum! Blog chiqdi-yu, men bekorchiga ish topildi. Ko’nglimga nima yoqmasa yoki yoqsa ham blog qilib yozvorayapman. Birov o’qiydimi yoki o’qimaydimi menga buni umuman qizig’i yo’q(deyarli). Hullas bugungi mavzu...  mavzuuu...nimaydi-ya... ha,Bingo! Ketmonsop!

   Demak bir boshidan boshlasam. Meni ismim... ismimni aytib nima qildim, baribir sizga qiziq emas. Yaxshisi laqabilarimdan birini aytayin. Laqabim-Ketmonsop! Bekorga laqablarimda biri demadim. Yer yuzida eng uzun ism kimniki bilasizmi? To’g’ri, men ham bilmayman. Lekin shunaqa odam borligi qulog’imga chalingan edi. 20 ta yoki 30 ta ismlar ketma-ketligidan tashkil topgan. Ginnes akani rekordlar kitobidan ham joy olgan ekan. Bir narsaga tushunmayman, ismi uzunlarni kitobiga kiritgan Ginnes aka nega laqabi uzunlarni ham kiritmas ekan-a?! Agarda shunaqa vakant bo’lganida shubxasiz men shu ro’yxatning birinchiligida turgan va bu rekordni hech kim yangilay olmagan bo’lardi. To’g’risiyamda, bizni o’zbeklar kabi ism qo’yishdan ko’ra laqab qo’yishga(laqab qo’yganda ham shunaqangi o’xshatib qo’yadiki, e’tiroz bildira olmaysan kishi) ustaroq xalq bo’lmasa kerak. Chunki tug’ilganimdan beri tanigan insonlarmni 90%i  ismim bilan chaqirmaydi,laqab bilan chaqiradi. Xudoyim tashqi ko’rinishimizni laqab qo’yishga moslab yaratgan ekan nima ham qilardik. Ko’pchilikka laqab yoqmaydi, lekin boshqalarga chiroyli qilib laqab qo’yishni qoyillatadi. Xullas menga laqab qo’yishsa umuman hafa bo’lmayman. Oldinlari biroz yoqmasdi, lekin oxirgi vaqtlarda e’tibor bermaydigan aksincha, laqabimga o’xshamaslikka harakat qiladigan bo’ldim. Judayam o’jar va prinsipli bo’lganim uchun “nemis”, “Gitler”, “odammas”... deyishardi. Sekin-sekin prinsiplar-u o’jarlikni yig’ishitirgandim bu laqablar ham o’z-o’zidan yo’qolib ketdi.  

“Domla”,”botanik”,”ochkarik”... ham degan “taxallus”larim ham bor edi. Bularni ham yo’qotdim. Darsda umuman javob bermaydigan, o’qimaydigan, ko’zim dalniyni yaxshi olmasa ham ochki taqmay qo’ydim, vassalom.  Ko’pincha tez harakat qilganim, qizlarga yoqish uchun latifalar aytib yurganimda “Fantomas”, “Raj Kapur”, “Telepuzik”... ham deyishardi. Bularga ham barham berdim. Eee sizga aytsam har bir laqabimni o’z tarixi-o’tmishi bor. Har biri men uchun qadrli, aziz bo’lib qolgan. Menga laqab qo’ygan har bir insonga chuqur ta’zim bajo keltirganman doim( unikidan qolishmaydigan laqabni o’ziga “yopishtiraman” ham). Laqablarim soni nechtaligini ham bilmayman, ba’zilarini yuqorida keltirdim, undan tashqari “MXX”,” toshbaqa”, “tikanak”, “qaynoq yurak”(shunaqa ovqat bo’lardi), “karam”,”bodring”(yashil kastyumimdan qolgan), “xamirturish”,kerosin”... deganlari ham bo’lardi.

     Bilimli insondan nechta kitob o’qigansan deng? Darrov nomlarini sanashga tushmaydi, “ko’p,esimda yoq” deb javob beradi. Haqiqatda ko’p o’qigan inson qanchaligini sanay olmaydi. Mendan ham nechta laqabing bor deng? “ko’p,esimda yo’q” degan javobni olasiz. Yaqinda orqavarotdan “Ketmonsop” degan laqabim ham borligni eshitib qoldi. Avvalo bu laqabni ma’no-mazmuni bilan sizni tanishtirsam. Ketmon- dehqonchilikda foydalaniladigan dastaki mehnat quroli. Ketmon metall(ko’pincha po’latdan) tayyorlangan ish qismi va yog’och dastadan(sop) iborat. Dasta o’tadigan teshigi-zo’g’ata. Uning atrofi-girvon deyiladi. Qadimdan O’rta Osiyo dehqonlarining ish quroli hisoblangan. Yer chopish, begona o’tlarni yo’qotish, yerni tekislash, egat olish, ekinlar tagini yumshatish, ariq qazish, tozalash va boshqa ishlarda qo’llaniladi. Ketmon shakli, katta-kichikligi va og’irligiga o’ra har xil, shunga ko’ra mahalliy nomlar berilgan, masalan: Qushnusxa, beshbo’lak, ulama, mardona, zaifona, bachkana va hakozo.Ba’zi filmlarda ketmon uchib bozorga borib kelish vazifasini bajaradi. Bu bo’lmagan narsa. Ketmonda bozor qilish juda noqulay, havo juda probka bo’ladi bozor kunlari.

   Yuqoridagi ketmonni ta’rifi bo’ladi. Ketmonni ketmon qilib turgan uning sopi, dastagi. Menga “Ketmonsop” laqabini  dastagining muhim ahamiyatga ega ekanligi uchun emas, lanati o’sha sopday ozg’in bo’lganim uchun berishgan. Bu yaqin 4-5 ichidagi laqab. Undan oldin do’mboqqina bo’lmasam ham “ketmonsop” emas edi. Qayerda ko’rgansiz semiz studentni?! Haqiqatda o’qiydigan, hayotini ilmga bag’ishlagan talaba hech qachon semirmaydi(chiroyli bohona bo’ldi o’ziyam).  Bu xalqqa shuncha laqab yetmaydimikan-a?! Balki eng mashxur laqablarini yozvolib,bo’yimga osib yursammikan “ Menga shunday murojat qilinglar, shunisiga o’rganganman”deb. Bir hayolimga boshqa laqablardan qanday qutulgan bo’lsam bunisidan ham shunday qutulsammikan degan fikr bilan dorixonaga borib semirtiradigan garmon so’radim. 20 mindan 5 tasi 100 ming bo’lar ekan. 100 ming-a!!! Buning ustiga bu garmon deganlarini kerakli joylarga keraksiz ta’siri-zarari ham bor deyishdi(miyyaga). Yuz mingga semirgandan ko’ra “Ketmonsop” bo’lib yuraveraman. Yaxshiyam “arratish” yoki “teshaburun” deyishmayapti, bo’lmasam stomatolog bilan plastik jarroxga ancha pul ketarmidi...